Gezien deze ontwikkelingen lijkt het noodzakelijk om de vraag van de pertinentie van artikel 5 met betrekking tot de collectieve defensie van de NAVO, na de diplomatieke « buitenspel » beweging die werd ondernomen na de grote aanslagen, niet te ontwijken. De collectieve defensie is toch in gang gezet, ondanks het feit dat de staten vrij blijven om deze zogenaamde solidariteit te aanvaarden of te weigeren en het feit dat deze solidariteit meer of minder groot kan zijn, afhankelijk van de inzet van iedere lidstaat.
Il semble nécessaire, au vu de ses évolutions, de ne pas éluder la question de la pertinence de l'article 5 de défense collective de l'OTAN après sa « marginalisation » diplomatique au lendemain des méga-attentats même si elle fut activée, nonobstant le fait que les états restent libres d'accepter ou de se passer de ladite solidarité qui reste elle-même conditionnée dans son ampleur par la volonté de chaque état-membre.
